Tag: سازشناسی

سازشناسی: تنبور

#تنبور سازی است زهی زخمه ای، که دسته ‌ای بلند و کاسه‌ای گلابی شکل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته می‌شود. کاسه آن به دو صورت یک تکه (کاسه‌ای) که از قدیم مرسوم بوده و چند تکه‌ای (ترکه‌ای یا چمنی) است که به تقلید از کاسه سه تار در دهه‌های اخیر ساخته شده‌است.
طول این ساز در بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر و دارای سه سیم است، یکی واخوان و دو سیم اصلی. در زمان قدیم به گفته فارابی از یک یا دو سیم اصلی استفاده می شدهاست که اکنون به صورت سه سیم معمول است.
این ساز دارای چهارده پرده (دستان) و فاقد ربع پرده می‌باشد و در نواختن آن دو نوع کوک رایج است. تنبور را با چهار انگشت دست راست و بدون استفاده از مضراب مصنوعی می‌نوازند و تکنیک‌های دست چپ آن شبیه دیگر سازهای زهی دسته دار مانند تار و سه تار است .
تنبور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایران است که جنبهٔ عرفانی و مقامی دارد. بزرگتر از سه‌تار و در قدیم به دوتار معروف بوده و در مناطق لک نشین به آن تمیره می‌گویند.
تنبور در مناطق یارسان‌نشین دارای تقدسی خاص است چنانچه نوازندگان قبل از شروع و در خاتمه دستانش را می‌بوسند.
در رپرتوار موسیقی تنبور حدود ۷۲ مقام وجود دارد که ۱۶ مقام آنها مربوط به مقام‌های مجلسی و ۵۶ مقام نیز مربوط به مقام‌های حقانی یا کلام است.
وسعت صدای تنبور یک اکتاوو نیم الی یک پرده است.

نوازندگان معروف تنبور در صد سال گذشته به شرح زیر هستند:
منطقه گوران: سید شمس الدین حیدری توتشامی، کادارا و کابشر، استاد سرخاو، لالو بیرخان، کاکی‌های گوراجو، درویش علی میر درویشی، علی اکبر مرادی، طاهر یارویسی، گل نظر عزیزی، بهزاد مرادی.
منطقه سرپل ذهاب: هوشنگ امیریان، فرخ یادگاری، کیوان قلخانی، سید جواد حسینی، برزو امیریان، پویا فتاحی، کیومرث خالدپور و …
منطقه کرند: آمیرزا صید علی کفاشیان قباد قبادی. استاد عادل کمالی. استاد عبدالرضا شیروئی. عامر کمالی. عرفان رحمتی و …
منطقه صحنه: نورعلی الهی، سید ایاز قزوینه‌ای، سید امراله شاه ابراهیمی، درویش امیر حیاتی، سید خلیل عالی نژاد، عبدالرضا رهنما، سید شهرام مرادی، رامین کاکاوند و …
منطقه کرمانشاه: غلام زنده دل، کیخسرو پورناظری، علیرضا فیض بشی پور، مظفر برنجی و ….

بخشی از تکنوازی تنبور ، سید خلیل عالی نژاد
“رو سر بنه به بالین”
از آلبوم صدای سخن عشق

سازشناسی: نِی

ساز نی ، با صدایی نرم و عمیق، اولین و قدیمی ترین ساز انسان معرفی می شود
نوع خاص نی که در موسیقی ردیف رایج است، نی معروف به “هفت بند” است و تشکیل شده از لوله ای توخالی و چوبین است. دو سرِ این لوله باز است و نوازنده آن را به حالت عمودی بین دندان های خود قرار داده و با دمیدن هوا، تولید صدا صورت میگیرد.
وسعت صدای این ساز حدود دو اکتاو و چند نت است.

نوازندگان معروف نی عبارتند از:
عبدالخالق اصفهانی، نایب اسدالله اصفهانی، مهدی نوایی، حسین یاوری، سید حسن کسایی.

استاد حسن کسایی با شاگردی در نزد مهدی نوایی و ابولحسن صبا، روش نوازندگی این ساز را تغییراتی داد و به چنان محبوبیتی رساند که در حال حاضر نام او را با نام این ساز به یاد می آورند!
نوازندگان مکتب او عبارتند از: حسن ناهید، سید محمدکاظم موسوی، جمشید عندلیبی، محمدعلی کیانی نژاد، حسین عمومی و …

بخشی از ساز و آواز شوشتری
حسن کسایی، محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ فر

سازشناسی: کلارینت

کلارینت از خانواده ی ساز های بادی چوبی و دارای یک زبانه (قمیش) است، متشکل است از یک لوله استوانه ای که انتهای تحتانی آن کمی مخروطی شده است. کلارینت را از چوب سیاه آفریقایی می سازند.
در سال 1700 میلادی، یوهان کریستوف دنر، با اضافه کردن قطعه ای به ساز “شالومو” فرانسوی، کلارینت را در آلمان اختراع کرد. در طول زمان نیز، کلیدها و صفحه‌هایی اضافه شدند تا کیفیت صدا و نواختن ساز را بهبود بخشند.
کلارینت انواع زیادی دارد که آنها را «خانواده کلارینت» می‌خوانند. کلارینت نشان داد که یک ساز انعطاف‌پذیر با صدایی استثنائی است و میتوان در موسیقی کلاسیک، موسیقی های نظامی، جَز و کلِزمِر و موسیقی های شرقی از آن استفاده کرد.
محدوده صوتی کلارینت نزدیک به چهار اکتاو است و آن را به سه بخش: شالومو، کلارینو و آلتیسیمو نامگذاری میکنند.
تعداد کلیدها و سوراخهای کلارینت، بسیار بیشتراز کلیدها و سوراخ های فلوت و به همین دلیل انگشت گذاری این ساز مشکل تر از فلوت است.
کلارینت یک ساز انتقالی است و نت نویسی آن با صدادهی آن متفاوت است.
نوازندگان مطرح کلارینت کلاسیک عبارتند از:
Harold Wright, Sharon Kam, Sabine Meyer, Martin Fröst, Julian BlissJost Michaels,Dieter Klöcker …

خانواده #کلارینت
از چپ به راست: کلارینت می بمل، سی بمل، آلتو، باس، کنترباس

اجرای قطعه لیبِرتانگو، اثر “استور پیاتزولا” توسط کوارتت کلارینت مسکو

سازشناسی: ویولا

ویولا یا ویولن آلتو، دومین ساز زهی از خانواده ی ویولن است. طول ویولا حدود ۵ سانتی متر بیشتر از ویلن است و به همین سبب از ویولن بزرگ تر و صدای آن بم تر، گرم و ملایم است، سیم های آن ضخیم ترند و آرشه آن سنگین تر است.
چهار سیم ویولا مانند ویولن با فاصلهٔ پنجم درست با هم کوک می‌شوند. کوک سیم‌های این ساز به ترتیب از زیر به بم عبارت است از: لا (سیم اول) ر (سیم دوم) سل (سیم سوم) دو (سیم چهارم)
نت نویسی این ساز با کلید دو خط سوم صورت میگیرد.
محدوده صوتی ویولا نزدیک به چهار اکتاو است.

چایکوفسکی، نوکتورن اپوس۱۹
تنظیم شده برای ویولا و پیانو